Wielkanoc w polskiej tradycji ludowej

Wraz z nadchodzącą Wielkanocą warto przypomnieć związaną z nią bogatą tradycję ludową, na którą splatają się elementy wierzeń pogańskich, będące pozostałością kultu sił przyrody, oraz zwyczaje chrześcijańskie.

Niedziela Palmowa, rozpoczynająca Wielki Tydzień, przypominała o wjeździe Chrystusa do Jerozolimy. W dawnej Polsce odbywała się inscenizacja tego wydarzenia, polegająca na procesjonalnym obchodzeniu przestrzeni sakralnej wewnątrz lub wokół kościoła, najczęściej na przejściu z jednego kościoła, symbolizującego Górę Oliwną, do drugiego, który wyobrażał Święte Miasto.

Od środy do soboty Wielkiego Tygodnia na granicach wsi lub na wzgórzach płonęły ognie wielkanocne, które chronić miały przed pożarami wsi.

W Wielki Czwartek odbywał się sąd nad zdrajcą, który wydał swojego Mistrza. Gdzieniegdzie w centrum wsi wieszano na drzewie kukłę, symbolizującą Judasza i wymierzano mu karę w postaci chłosty. W niektórych miejscowościach kukła była niszczona przez spalenie lub utopienie.

Wielki Piątek to dzień, kiedy rano dorośli szli nad rzekę lub jezioro, aby obmyć się w wodzie, która według wierzeń miała tego dnia szczególne właściwości. Kąpiel odbywała się w milczeniu, ponieważ przez skupienie i żal za grzechy należało uczcić dzień śmierci Zbawiciela.

Spośród obrzędów Wielkiej Soboty za najważniejsze uważa się święcenie ognia, wody oraz potraw, natomiast w Wielką Niedzielę, np. w rzeszowskich wsiach, można było obserwować musztrę paradną wojska, której towarzyszyła orkiestra dęta na cześć zmartwychwstania pańskiego.

Poniedziałek Wielkanocny był czasem konnych procesji. Uroczysty przejazd wymagał starannego przygotowania. Konie, które na co dzień pracowały na roli, musiały być wyczyszczone do połysku, przystrzygano im grzywy oraz starannie czesano, kopyta zaś malowano czarną farbą, a do uprzęży przywiązywano kolorowe wstążki. Według chrześcijańskiej interpretacji zwyczaj ten symbolizował poszukiwanie Jezusa Zmartwychwstałego, głosił jego chwałę oraz zawierał prośbę o urodzaj.